SUALTINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN CANLILAR VE TEDAVİ ŞEKİLLERİ

    Sualtında dalıcılara durup dururken zarar verecek canlı yok denecek kadar az olmakla birlikte,denizlerde,göllerde ve hatta yüzme havuzlarında küçük büyük,sonsuz sayıda hayvan ve bitki yaşamaktadır. Bu su organizmalarının çoğu kendi öz savunmaları için  sokma,ısırma veya zehirleme gibi fonksiyonlarını geliştirmişlerdir. Bu şekilde dalgıcın  derisine ve bazı durumlardada sisteme zarar verebilirler.

Verdikleri zarar anında ortaya çıkabildiği gibi, bazı durumlarda haftalar veya aylarca sonra kendini gösterebilir. Ani bir şekilde ortaya çıkan zehirlenme durumu karşısında her dalgıç bilgi sahibi olup ilk önlemleri alabilmelidir. Her ne kadar organize dalışlarda her türlü ilk yardım imkanları bulunuyor olsa da, tam teşekküllü hastanelerden uzak dalış bölgelerinde ciddi zehirlenmeler bazı bünyeler için  çok ciddi  neticeler doğurabilir.

Ege ve Akdeniz kıyılarında  dikkat etmemiz gereken başlıca deniz canlılarına  göz atalım.

İSKORPİT ( Scorpaena notata) small rockfish. balığını ele alacak olursak, sokması çok ciddi olmamakla birlikte şiddetli ağrı yapabilir.En iyi tedavi şekli sokulan bölgeye sıcak su uygulamaktır.Eğer sokulan bölge çok ağrıma yaparsa, sokulan bölgeyi kanattırıp sıcak su tedavisi yapılmalıdır.

TRAKONYA ( tompati blenny) Porablennius gottoruqine balığı iğnesi( ölmüş bile olsa) battığında zehir kesecikleri baskı altında kaldığından deriye zehir zerkedilmiş olur. Ağrısı çok şiddetli olabilir. Şişme,kızarıklık,batma hissi ve acı hemen ortaya çıkar. Beze şişmesi(lenfa de nit) bulantı, kusma,adale güçsüzlüğü,solunum zorluğu,kalp durması,şok ve koma gibi olaylar hassas ve alerjik şahıslarda beklenebilecek başlıca septomlardır.

Tedavisi; İlk önlem olarak balığın soktuğu bölgeyi,sterile edilmiş ince bir bıçak ucu ile genişletip,yarayı emerek zehrin fazlasının boşalmasını sağlamaktır.

Ağrıyı azaltmak için yaralı kısım çok sıcak  suya sokulduktan sonra üzerine sulu amonyak sürülür.Şişen kısma buz ve alkol pansumanları yaparak ağrının azalması sağlanır. Ağızdan alınabilecek başlıca ağrı kesiciler ve antihistaminikler (Zyrtec tablet  günde bir,Travegly,Longifen,Antistine,,İncidal) Çok şiddetli belirtilerde,hekim nezaretinde kortizon ve Antihisatminik zerkleri ile kalbi kuvvetlendirici ilaçlar tavsiye edilir.

Bir Trakonya bunu yaparsa köpek balığı neler yapar diye düşünmeyin,ufacık bir arının da çok rahatlıkla alerjisi olan birini öldürdüğünü gördük biz önlemimizi alalımda!

VATOS-FULYA-STİNGRAY (Raja sp) skate bizim sularımızda vatos olarak tanıdığımız bu yaratık tropiklarda çok renkli ve fotojeniktir. Kesinlikle zararsızdır,binlerce şnorkel dalıcısının yüzdüğü sularda henüz kimseyi şişlememiştir.Dipte yaşar ve beslenir kendini kuma gömerek düşmanlarından saklanır. Kamçıyı andıran kuyruğunun alt üçte birinde çok keskin ve zehirli bir mahmuz vardır rahatsız edildiğinde veya üzerine basıldığında refleksi bir hareketle kuyruğunu öne doğru hareket ettirdiğinde,mahmuzu öne doğru hareket eder ve ona zarar veren canlıyı sokar. Yüzerliliğini iyi ayarlamamış bir dalgıcın dipte işi olmayacağına göreJ ,bu balık tarafından sokulması ihtimali çok azdır. Yarası çok ağrılı olup sokulmuş bölge şiş ve kızarıklık yapar.Geç iyileştiği gibi yara mikrop kapar. Vatos sokmasının belirtileri,ayak ve bacaklarda bir darbe hissedilir,sokmayı takiben ortaya çıkan ağrı çok şiddetli olur ve ilk 90 dakika boyunca ağrı devamlı artar.deniz kestanesi batması ,kırık şişe kesmesi veya başka bir kesikle karşılaştırılamaz. Hassas,alerjik bünyelerde,kusma,karın ağrısı,aşırı terleme ve kalp çarpıntısı gibi ağır sistemik belirtilere neden olur.

Tedavisi: Bu balığın zehrinin ısıya dayanıklı olmadığından iskorpitte de olduğu gibi sicak su uygulaması yani sıcak su kompresi veya yaralı bölge sıcak suya batırılarak tedavi edilir. Yaralanmış bölge dinlendirilir ve mikrop kapan bölgeye antibiyotik sürülür. Meydana gelen yara çok kanayan yuvarlak bir delik şeklinde olup genellikle iki saat içersinde yaralı bölge kenarlarında morumtırak bir kızarıklık görülür. Yara tedavi edilmezse bu bölgede nökroz (doku bozulması) ortaya çıkar. Yaralanma bölgesi şişer ve tedavi edilmezse şiş uzun zaman inmez. Sicak uygulamasına en az 30 dakika  devam edilmeli,ağrının tekrarı halinde sıcak tedavisine devam edilmelidir. Çok şiddetli durumlarda yaralanan bölge üzerine turnike uygulanabilir.

DENİZ ANALARI (Aurelia aurita) jelly Fish dünyanın bütün denizlerinde görülen çeşitli türleri bulunur.Saydam olan vücutlarının içi gazla dolu olup çeşitli formasyonda kolları vardır.

Ege ve Akdeniz’de çeşitli mevsim ve şartlarda görülürler,yüzücüleri rahatsız ettikleri gibi tam takım dalış yapan dalgıcın suya açık olan ağız ve ellerini rahatsız edebilecekleri gibi dalış sonrası ,elbiseye bulaşmış olan kolları vasıtasıyla yanma ve kaşıntılara sebep olabilirler.En tehlikelisi Portuguse man-of-war olarak bilinen türüdür kolları üçle dokuz metre uzunluğa varabilir. Kollarıyla temas sağlandığında değdiği bölgede yüksek yanma ve kızarıklığa sebep verir.çeşitli yerlerde temas sağlanmışsa hekime baş vurulmalıdır.

Diğer deniz analarında tedavi yöntemi;Hiç bir şekilde TATLI SU kullanılmamalıdır.

Tatlı su ve duş zehrin daha aktif bir duruma gelmesini sağlar.

1. Temas eden bölgeyi deniz suyu ile yıkadıktan sonra alkol dökünüz , yoksa mavi ispirto,votka,cin,kolonya ve hatta parfüm dahi kullanabilirsiniz.

2. Dalış bölgesinde veya teknede var ise alkol yerine et yumuşatıcı tozlardan kullanabilirsiniz. (biftek v.s yumuşatıcı)

3. Hiç bir şey bulamazsanız,deniz suyunu hastanın dayanabileceği bir ısıya kadar kaynatıp yaranın üstüne  tatbik edin.

4. Deniz anasının deriye yapışan kollarını ayırmak için alkol uygulamasından beş dakika sonra deniz suyu ile yemek sodası karışımından meydana gelmiş bulamaçı bölgeye sürünüz. Gerektiği durumlarda Un veya talk’da aynı işi görür.

Un veya talk pudrasını sürdükten sonra,keskin bir cisimle,yapışan kolları ciltten ayırabilirsiniz. Eğer yukarıdakilerden hiç birini bulamazsanız,deniz kumunu da aynı amaçla kullanabilisiniz,işlemi yapanın eldiven giymesi tavsiye olunur.

5. Bütün işlem bitiminde,bölgeyi deniz suyu ile yıkayınız.

6.Şiddetli vakalarda turnike uygulayınız ve hastayı doktora götürünüz.

7. İlk tedaviden sonra yanma ve kaşıntıyı almak için Anestol vb merhemler kullanabilir ağrının şiddetli olduğu hallerde hastaya ağrı kesici verebilirsiniz.

DENİZ ŞAKAYIĞI (Parazoantus axinellae) Encrusting anemones. renkli çiçekleri andıran bu güzel görünüşlü yaratıkların bazıları zehirli olabilir.Temastan dolayı meydana gelen kaşıntı ve kızarıklıklara süngerci hastalığı denir.Temastan kısa bir süre sonra,kaşıntı ve yanma başlar,daha sonra deri kızarır ve içi su dolu minik kabarcıklar oluşur deri üstünde.

Deniz anasındaki tedavi şekli aynen uygulanır.

MERCANLAR ( Coralliidae) Red Coral. sularımızda çeşitli mercanlar olduğu gibi,mercanların bir çok türüyle tropik denizlerde karşılaşmaktayız. Dalış merkezlerinde  dalıcıların eldivenle dalmaları yasak olduğundan,dalış esnasında dalgıç yüzerlilik ayarını iyi yapıp mercanları tutmamaya özen göstermelidir.Sert mercanın iskeleti mercan resiflerini oluşturur.Dünya yüzündeki en büyük inşaatı fasulyeden küçük olan bu organizmalar yapar.Sert ve yumuşak olmak üzere iki çeşit mercan vardır. Sert mercanlar ustura kadar keskin olup derin kesikler oluşturabilirler bu kesiklerin içine giren kalker parçaları reaksiyonlara sebebiyet verir ve tedavi edilmelidir.Mercanın sensoral yakıcı polipleri çıplak elle tutulduğunda yakıcı olabilir.

Su ve sabun kullanarak,yumuşak bir fırça,yoksa bir havlu ile yaralı bölge temizlenir.

Yara içindeki parçaları temizlemek için ise

1.Yarayı kurutup üzerine oksijenli su döküp köpürmeye bırakın.Yarayı kurutun.

2.Yaraya alkol döktükten sonra bir Tetralet,Tetra kapsülünü veya muadil bir kapsülün içindeki tozu alkol ile ıslatılmış yaranın üzerine dökün.Bantlamayın.

DENİZ KESTANESİ (Centrostephanus longispinus) Sea urchinve diğer dikenliler bizim sularda veya tropiklerde deniz kestanesinin acımasız dikenlerine maruz kalmamış bir dalıcı düşünmek çok zor.Temas halinde çıplak deriye hemen batar,battığı bölgeye göre rahatsızlık verebilir. Paletten veya ince neopren çoraptan geçip topuğa batabilir.battıktan sonra ağrı olabilir,mikrop kapıp cerahatlenme görülebilir bu durumda cerahat dikenleri deri dışına atar. Ağrılı bölgeyi sıcak suyla tedavi edilir.Bazı dikenler deri içinde erirse de dikenlerin cilt içinde kalışı rahatsızlık yaratır.Bu durumlarda dalış çantanızdaki bir cımbız çok işe yarar,diken son derece kırılgan olduğundan deriyi iki yandan sıkarak ucunun yukarı doğru çıkmasını sağlamalısınız,dikeni temiz ve sivri aletle kanatarak çıkarmalı. Geç reaksiyonlarda, uzun zaman deri içersinde kalan dikeni Deniz Kestanesi Granülomu’ adı verilen küçük urların oluşmasını sağlar. Bu cerrahi müdahale gerektirir.Dalgıçlar arasında dikeni eritmek için kullanılan zeytin yağ veya limon suyu derinlere ulaşmadığından faydalı olmaz.

DENİZ  HIYARI (Holothuria forskai) Sea Cucumber. teması bazı kişilerde cilt alerjisi yapar,bunları elleyen dalıcı unutarak elini gözüne sürmemelidir.Deri reaksiyonlarında alkol tatbik edebilirsiniz,gözler için Deksamisin veya visine damlalar kullanabilirsiniz.

SÜNGER ( Petrosia Fisciformis) Sponge Denizlerimizde çeşitli türleri yanında deli sünger olarak bilinen türündemikroskobik sokucu tüyler(spicuel)bulunmaktadır ki bunlarda zararlı bazı kimyasal maddeler vardır.Çıplak elle tutulduğunda kişide yanma ve kızarıklıklar meydana gelir.

DENİZ TIRTILI (Hermodcie Carunculata) Fireworm. Akdeniz ,Ege ve yer yer Marmara’da görülen tırtıl güzel ve renkli görünümüyle bir çok dalgıç’ın canını yakmıştır. Dokunulduğu zaman  vücudunu ve tüylerini kabartır,vücudunun etrafını saran ince kitinsi tüyler,kaktüs dikenleri gibi deriye batar,eldivenle dahi tutulmaması önerilir.Tüylerin battığı bölgede yanma hissi orta derecede şişme,kabarma ve ara sıra metrotik (doku harabiyeti)alanlar ortaya çıkar. Kaşıntı,ağrı ve yerel bir his kaybı sık görülür. Fotoğraf çekimleri sırasında, eldivenli eliyle bir kayayı tutmak zorunda kalıp,elini tırtılın üstüne koymuş,hemen eldiveni çıkarmasına rağmen canını yakan ipeksi dikenlerin avucunun üzerinde olduğunu dehşetle gören bir dalıcı olmuştu

Temas bölgesini sakın silmeyin.En etkili temizleme şekli Flasterdir.Batan dikenleri flasterle topladıktan sonra bölgeyi sulandırılmış amonyakla veya su ve alkol sürebilirsiniz.

DENİZ PİRELERİ ( Sea flee)Dünyanın bütün denizlerinde kumluk kıyılarda bulunurlar.keskin ağızları ile hem balıklara hem de insanlara yapışabilirler.Pirelerin ısırığı ani ve keskin olup kanamalara yol açar. Isırılmış bölge oksijenli su ile temizlenip,antibiyotikli merhem sürülür.

AHTAPOT ( Octopus vulgaris) Common Octopus.yumuşakçaların kafadan bacaklılar sınıfının bir üyesi olan ahtapot türlerinden tropiklerde yaşayan bazı cinsleri zehirlidir.Kesinlikle insanlara zarar vermez, Fakat çıplak vücudu sardığında vantuzlar vücutta kızamık hastalığına yakalanmış gibi kızarıklar bırakır, bu kızarıklıklar, bir süre sonra geçer.

MÜREN ( Murena Helena) Moray Eel dalıcılara fizyonomik görüntüsü korkunç görünen müren gerçekten zararsız bir yaratıktır.Su altındaki solunum sırasında ağızlarını açıp kapamaları bu görünümü verir.Zehirsiz olan mürenlerin ağızlarında bulunan çok sayıdaki çeşitli bakterilerden dolayı ısırdığı yer mutlaka iltihaplanır ve kişiden kişiye farklı enfeksiyonlara yol açar.

Mürenlerin olabileceği kovuklardan uzak durup,müreni besleme girişiminden uzak durmalıdır. Bir çok dalgıç,hesapsız hareketlerinin cezasını bir yerlerini mürene kaptırarak ödemişlerdir.

Müren ısırmasında ısırılan kişiyi derhal hastaneye götürüp tetanoz aşısı yaptırın. Isırıktan hemen sonra yarayı oksijenli suyla yıkayıp iyice temizleyip antibiyotik merhemler sürün(Garamycine krem,thiccilline pommad veya silverdine krem) Ayrıca doktor tavsiyesinde ağızdan yüksek doz antibiyotik alınmalıdır.

KÖPEKBALIKLARI Türkiye karasularında herhangi bir köpekbalığı saldırısı kaydı olmamakla birlikte sizlere önerimiz, Olası yurtdışı seyahatlerinde gideceğiniz dalış bölgesinde hangi cinsleri bulunduğunu araştırıp,bu yaratıkların görüntü ve özelliklerini iyice belleğinize kaydetmeniz.Eğer tehlikeli cinsleri  ayırt etmeyi öğrenirseniz, gerektiğinde sudan çıkmada gecikmezsiniz. Diğer en önemlisi,saldırıdan önce gösterdikleri davranış şeklidir ki bu davranış görüldüğünde,suyu derhal terk etmelisiniz.

Köpekbalıkları olduğu bilinen ortamlarda yapılmaması gerekenler:

·         Hiç bir zaman telaşlı yüzmeyin

·         Parlak renkli dalış malzemeleri kullanmayın,genellikle sarı tercih ettikleri renk.

·         Grup içinde kalın

·         Gün doğumu ve batımında köpekbalıklarıyla birlikte yüzmeyin.

·         Cinsleri ayırmayı öğrenin ki size tehlike oluşturacak olanları bilesiniz.

·         Deniz memelileriyle birlikte yüzerken,köpekbalıkları belirirse,panik yapmadan,sakin bir şekilde yüzün.

·         Deniz memelileri ile yüzerken,a.b.c. malzemesi ve dalış elbisesi giymiş olmaya özen gösterin.

·         Deniz memeliler çevresinde kesinlikle serbest dalış yapmayın.

·         Köpekbalığı besleme gösterilerini profesyonellere bırakın.

·         Her zaman, floresant uzaktan görünebilir dalış emniyet tüpü, düdük,akıntıya kapıldığınızda,sizi görüp almaları için çok işe yarayabilir.

·         Resiften dönemeyeceğiniz kadar uzaklaşmayın,resiften açık suya doğru uzaklaşmamaya dikkat edin.

·         Her dalış sonunda resifin duvarına geri dönüp tekne tarafından alınmayı bekleyin.

·         Açık suda acil çıkış yapabileceğiniz tekne olmadan,snorkel veya tüplü dalış yapmayın.

·         Tuhaf hareketler sergileyen köpekbalığını fotoğraf çekmek için kesinlikle takip etmeyin.

·         Besleme gösterilerinde,fotoğrafçının flaşının şarj sesinin köpekbalığını etkilediği tespit edilmiştir,Flaşınızı kapatın.

·         Şu hareketler görüldüğünde dalışı terk etmekte gecikmeyin,ani hareketler,ısrarcı turlama, dalgıca aşırı  ilgi göstermesi.

·         Eğer büyük bir köpekbalığı aniden belirip kaybolursa mesela kaplan köpekbalığı,tekrar dönme olasılığına karşılık uyanık olun.

·         Köpekbalıklarıyla dalıyor olmanın heyecanına kendinizi kaptırmayın-riskleri iyice düşünüp ona göre davranın.

Köpekbalığı ısırıklarında, ısırılan yeri oksijenli suyla temizleyip, yaralı bölgeyi tentürdiyotlamalısınız. kan kaybına neden olacak ısırıklarda ise acilen turnike yapıp yaralıyı derhal hastaneye götürmelisiniz.

Oktar GÖNÜLTAŞ
CMAS 2* EĞİTMEN